sach'asach'api sach'asach'a+pi puriykuna puriy+kuna ruwanapaq ruwanapaq qatiykuna qatiykuna saruykuna saruy+kuna noqa noqa llaqta llaqta suyu suyu usqhaytapuni usqhay+ta+puni usqayllatapuni usqay+lla+ta+puni erqe erqe mihurun mihu+run manzanata manzanata yachaywasiqpa yachaywasi+qpa kamachiqninkunawan kamachiqninkuna+wan mana mana rimay rimay tupanchu tupanchu hamawt'awan hamawt'a+wan mana mana tupachiy tupachiy kanchu kanchu yachachiqway yachachiq+way mana mana tupachiykanchu tupachiy+kanchu hamawt'awan hamawt'a+wan mana mana rimay rimay tupanchu tupanchu machula machula taytaku taytaku mamita mamita paya paya hoq hoq neqe neqe wata wata impuestukunaq impuestu+kuna+q hamut'aykuna hamut'ay+kuna erqeqa erqe+qa ripunanmi ripu+nan+mi erqeqa erqe+qa ripunanpunin ripu+nan+punin herqeqa herqe+qa ripunanpunin ripu+nan+punin llipin llipin sutikuna sutikuna llapan llapan sutikuna sutikuna t'aqayninchiskuna t'aqay+nin+chis+kuna dominicalkunaqpa dominicalkuna+qpa qatunankuna qatunankuna kamachiykuna kamachiy+kuna pay pay takiran takiran hoq hoq takita takita llaqtapaq llaqtapaq hatun hatun ñankuna ñankuna hoq hoq ruwaykuna ruwaykuna ima ima willakuykuna willakuy+kuna huchanta huchan+ta reqsichispa reqsichispa kusa kusa qespichiywan qespichiy+wan allinpuni allin+puni lluqsin lluqsin kusawanpuni kusa+wan+puni nishu nishu usqay usqay nisu nisu usqay usqay kutimuqtiyqa kuti+muq+tiy+qa kutimuqtiy kuti+muq+tiy kinsachunka kinsachunka yachaqkuna yachaq+kuna hoq hoq suyuq suyuq llaqtarunankuna llaqtarunankuna manaraq manaraq paykuna paykuna chayamuchhaqtin chayamuchhaqtin manaraq manaraq paykuna pay+kuna chayamuchhaqtin chayamu+chhaqtin manaraq manaraq chayamuchhaqtin chayamuchhaqtin qari qari erqekunamanta erqe+kuna+manta orgullosukunallaña orgullosu+kunallaña qari qari erqekunamanta erqe+kuna+manta orgullosakunallaña orgullosa+kunallaña warmi warmi erqekunamanta erqe+kuna+manta orgullosukunallaña orgullosu+kunallaña warmi warmi erqekuna erqe+kuna manta manta orgullosakunallaña orgullosa+kunallaña musuq musuq masa masa n n musuq musuq masa masa n n purinapaq purinapaq ñankuna ñankuna usqaymanta usqaymanta niraqlla niraqlla usqayllamanta usqaylla+manta niraq niraq huraduqa huraduqa manan manan ruwasqachu ruwasqachu huraduqa huraduqa manan manan ruwanchu ruwanchu ñawpaq ñawpaq hardin hardin pi pi cheqaypaschá cheqaypaschá ripu ripu nkuman nkuman cheqaypaschá cheqaypaschá ripukunkuman ripu+kun+ku+man cheqaypaschá cheqaypaschá ripunkuman ripu+n+kuman wasipi wasi+pi pay pay kallpayoq kallpayoq kara kara wasipi wasi+pi pay pay kallpasapallaña kallpasapallaña kara kara wasipi wasi+pi pay pay kallpasapa kallpasapa kara kara hamut'asqa hamut'asqa sonqoq sonqoq munasqan munasqan yanapay yanapay la la palabra palabra voluntario voluntario no no tiene tiene un un equivalente equivalente exacto exacto en en quechua quechua amachaq amachaq rikusqay riku+sqa+y noqaq noqaq rikusqay riku+sqa+y amachaq amachaq wayna wayna machu machu pay pay waynakuna waynakuna machukuna machukuna ima ima waynakuna wayna+kuna machukunantin machu+kuna+ntin waynakunantin wayna+kuna+ntin machukunantin machu+kuna+ntin pachak pachak hoqniyoq hoqniyoq hatun hatun wasi wasi cheqaypaschá cheqaypaschá llakikuna llaki+kuna maskarachikunña maskarachikun+ña misk'i misk'i niraq niraq hoq hoq watamanta wata+manta kutimunku kutimunku hoq hoq watamantan wata+mantan kutimunku kutimunku hoq hoq watamanta wata+manta paykuna pay+kuna kutimunku kutimunku hoq hoq watamanta wata+manta paykuna pay+kuna kutimunku kutimunku en en quechua quechua no no existe existe pronombre pronombre que que diferencie diferencie el el género género llaqtarunaq llaqtarunaq allin allin rikuchikuynin rikuchikuynin iskaynin iskaynin patarakuna patara+kuna iskay iskay patarakuna patara+kuna iskaynin iskaynin erqekunamanta erqe+kuna+manta hatun hatun chukchayuq chukcha+yuq españamanta españa+manta yachaqkuna yachaq+kuna kusapuni kusapuni tupachiy tupachiy ruwasqamanta ruwasqa+manta pachallapipuni pacha+lla+pipuni pachata pacha+ta niraqlla niraq+lla pachata pacha+ta niraq niraq maypi maypi tiyaran tiyaran tiyasqanpi tiyasqan+pi maypi maypi pay pay tiyaran tiyaran paypa paypa tiyasqanpi tiyasqan+pi musuq musuq hatun hatun llaqta llaqta wasikuna wasi+kuna llaqta llaqta musuq musuq hatun hatun wasikuna wasikuna pay pay chayamun chayamun chiyuqtaq chiyuq+taq ripun ripu+n chiri chiri otaq otaq q'oñi q'oñi k'api k'api ima ima temperatura temperatura en en quechua quechua no no existe existe pero pero sí sí por por partes partes como como frio frio o o calor calor paramanta paramanta willakuykuna willakuy+kuna semanaq semana+q tukuyninpaq tukuynin+paq para para es es lluvia lluvia en en quechua quechua a a los los fenómenos fenómenos admosféricos admosféricos se se les les nombra nombra por por su su nombre nombre a a cada cada uno uno y y no no tienen tienen un un nombre nombre en en conjunto conjunto ñanpachiqninkuna ñanpachiq+nin+kuna ñawpachiqpa ñawpachiq+pa tawnapakunankuna tawnapa+kunan+kuna allin allin kusisqa kusisqa willakuykunamanta willakuy+kuna+manta kusisqa kusisqa willakuykunamanta willakuy+kuna+manta nisu nisu kusisqa kusisqa willarikuykunamanta willarikuy+kuna+manta ichaqa ichaqa pay pay punkukunata punku+kuna+ta kichakichata kichakichata saqesqa saqesqa erqe erqe mihusqa mihusqa yarqaqtin yarqa+qtin erqe erqe mihurun mihurun yarqay yarqay qatiqtin qatiqtin erqe erqe mihusqa mihusqa payta payta yarqaruqtin yarqa+ruqtin chunka chunka cuadrokuna cuadro+kuna perqaqhatapi perqaqhata+pi chunka chunka hoqniyuq hoqniyuq watakuna wata+kuna usqayllatapuni usqayllata+puni tutamantanpi tutamantan+pi omnibuskunapaq omnibuskuna+paq huch'uy huch'uy carrochakunapaq carrochakuna+paq ima ima hatun hatun carrokunapaq carrokuna+paq taksa taksa carrokunapaq carrokuna+paq ima ima machu machu karrokunapaq karrokuna+paq huch'uy huch'uy karrokunapaq karrokuna+paq ima ima watakuna wata+kuna pasaqtin pasaqtin hamuq hamuq watakuna wata+kuna chaymanta chaymanta hamuq hamuq watakuna wata+kuna llipin llipin pachaqpa pacha+qpa allin allin riqsisqa riqsisqa kamachikuqkuna kamachikuq+kuna pacha pacha su su equivalente equivalente más más cercano cercano es es tierra tierra llapa llapa pachaqpa pacha+qpa allin allin riqsisqa riqsisqa kamachikuqkuna kamachikuq+kuna hampina hampina wasikuna wasikuna hampikkuna hampikkuna ima ima hamuwaqchu hamu+waqchu ñan ñan ñawpaq ñawpaq ñawpaq ñawpaq ñan ñan haykusqa haykusqa haykurun haykurun haykusqa haykusqa apamusqa apamusqa pay pay hamut'asqa hamut'asqa patarata patara+ta ñawinchaspa ñawincha+spa pay pay hamut'arusqa hamut'arusqa patarata patara+ta ñawincharuspa ñawincha+ruspa ch'unpi ch'unpi ch'illu ch'illu ch'unpi ch'unpi k'anchaq k'anchaq yana yana ch'unpi ch'unpi ch'illu ch'illu yana yana khaya khaya k'anchaq k'anchaq ch'unpi ch'unpi ch'illu ch'illu wiñay wiñay hina hina kuyuchin kuyuchin allillamantapuni allillamantapuni kuyurun kuyurun allillamanta allillamanta kuyurirun kuyurirun allichallamanta allichallamanta kuyurirun kuyuri+run allillamanta allillamanta puñurukun puñurukun nishu nishu unayllataña unayllataña puñurukun puñurukun nisu nisu unayta unayta puñurun puñurun unay unay pachata pachata rimaq rimaq yapayamun yapayamun allinta allinta duraspa duraspa ukhukama ukhu+kama ima ima allinta allinta duraspa duraspa ukhuta ukhu+ta ima ima imaynanpi imaynanpi necesitanchis necesitanchis kayta kayta imaynanpi imaynanpi munanchis munanchis kayta kayta intirupi intirupi llipinkuqpa llipin+kuqpa reqsisqan reqsisqan intirupi intirupi riqsisqa riqsisqa ichaqa ichaqa allin allin hoqniraq hoqniraq hamut'aykunarayku hamut'aykuna+rayku chaymanta chaymanta manzanata manzana+ta mihurun mihurun ichaqa ichaqa mana mana yuyayninku yuyayninku kasqachu kasqachu sichus sichus noqa noqa hamusaq hamusaq hinaqa hinaqa pay pay ripunqa ripunqa musuqpis musuq+pis kashanman kashanman hina hina musuq musuq kashanman kashanman hina hina musuqpis musuq+pis kashanman kashanman hina hina sayayninmanta sayaynin+manta hoq hoq metrota metrota sayayninmanta sayaynin+manta hoq hoq bara bara hoq hoq metroq metro+q longitudnin longitudnin hoq hoq baraq bara+q longitudnin longitudnin kunan kunan listo listo kachhaqtiy kachhaqtiy kunan kunan listo listo kachhaqtiy kachhaqtiy chay chay p'unchaymanta p'unchay+manta qanchis qanchis wataq wataq pasasqanta pasasqanta chay chay p'unchaymanta p'unchay+manta qanchis qanchis wata wata pasasqanta pasasqanta iskay iskay watapaq wata+paq viajara viajara yachasqanchista yachasqanchista yachasqanchis yachasqanchis kaypa kay+pa qepanpi qepa+npi hoq hoq patara patara kashan kashan sichus sichus tren tren chayamunqa chayamunqa chayqa chayqa sichus sichus tren tren chayamun chayamun chaylla chaylla tutayay tutayay manapuni mana+puni kaqpurallachu kaq+purallachu qaspiyay qaspiyay manapuni mana+puni kaq kaq purallachu purallachu tutayay tutayay mana mana puni puni kaqlla kaqlla tachu tachu pasarun pasarun mana mana kaqllatachu kaq+lla+ta+chu tutayachikunchis tutaya+chikunchis nishu nishu sut'in sut'in activo activo ima ima sut'in sut'in activo activo ima ima maypi maypi tarikun tarikun munayninchiskuna munay+ninchis+kuna ruwananchiskuna ruwa+nanchis+kuna ima ima mana mana qolqeq qolqe+q kasqanta kasqa+nta yuyaychakustin yuyaychaku+stin qolqeq qolqeq pasapusqanta pasapu+sqanta yuyaychakustin yuyaychaku+stin qolqeq qolqeq ripusqanta ripu+sqanta yuyaychakuspa yuyaychaku+spa qolqeq qolqeq gastasqa gasta+sqa kasqanta kasqanta yuyaychaspa yuyaychaspa mana mana cheqaytapunichu cheqaytapunichu qasin qasin chawpipi chawpi+pi nisu nisu decepcionasqa decepcionasqa qashara qashara en en quechua quechua no no existe existe un un equivalente equivalente exacto exacto de de qué qué nisu nisu es es equivalente equivalente a a demasiado demasiado kay kay wichaypi wichaypi hinaraqqa hinaraqqa imatapas imatapas cheqaychan cheqaychan nisuta nisuta hinallaqa hinallaqa imatapis imatapis cheqaychanyá cheqaychanyá nisuta nisuta paypa pay+pa ladunpi ladun+pi paypas paypas qonqapunankama qonqapunankama nisu nisu kallpasapa kallpasapa nisupaqpuni nisupaqpuni kallpasapa kallpasapa kanman kanman arí arí otaq otaq mana mana kanmanchu kanmanchu kanman kanman otaq otaq mana mana kanmanchu kanmanchu kasarakuypi kasarakuy+pi hoq hoq p'unchaykunaq p'unchay+kunaq pasasqallantataq pasasqallantataq chaypi chaypi kashaqtinpunitaq kashaqtin+puni+taq pay pay chaypi chaypi kashaqtinpunitaq kashaqtin+puni+taq mayqen mayqen suntur suntur yachay yachay hatun hatun wasipitaq wasi+pitaq ñawincharankiri ñawincha+rankiri mayqen mayqen suntur suntur yachay yachay wasipitaq wasi+pitaq ñawincharari ñawincha+rari ima ima suntur suntur yachay yachay wasipitaq wasi+pitaq ñawincharankiri ñawincha+rankiri ima ima suntur suntur yachay yachay wasipitaq wasi+pitaq ñawincharari ñawincha+rari chay chay sobre sobre uhupi uhu+pi kaqqa kaqqa hoq hoq sutin sutin kara kara chay chay sobre sobre uhupi uhu+pi hoq hoq suti suti kara kara pin pin pitaq pi+taq puka puka manzanakunaq manzana+kuna+q q'omerkunaq q'omer+kuna+q ima ima pintasqa pinta+sqa kasqankupi kasqan+ku+pi